Crita Mulabukane Desa Gabus

Riyen kala, tebih sadereng dhusun Gabus ngadeg, enten satiyang tokoh ingkang nduwe nami Kyai Tunggul Pawenang. piyambakipun nggadhahi satiyang putri ingkang elok sanget jelita nduwe nami Nawangsih. kelokanipun termasyur ngantos datheng sedaya pelosok negeri dadosipun kathah jaler ingkang kersa nyundhukipun. 

Prakawis dalu, nalika Kyai Agung Pawenang saweg lenggah ngeca-eca ing kursi nyamang. dathenga Nawangsih mbektakaken sacangkir kopi konjuk bapakipun. 

“Nduk, enten ingkang kersa bapak leraken ing sampeyan,” tembung Kyai Pawenang nalika nampi kopi saking putrinya. 

“Menapa, pak?” 

“Niki ngengingi jamben. Beberapa dinten lajeng panguwasa Rujak Beling –sakmenika nami Rujak Beling dados dusun Katan Lor– datheng ing bapak uga narosaken perihal badan sampeyan. piyambakipun nduwe pangangkah konjuk njambe sampeyan demi putranya, Joko Wahyu. napa sampeyan purun?” 

Nawangsih mboten lajeng mangsul pitakenan bapakipun. piyambakipun nglinton menunduk, manah. 

“Bapak mboten badhe meksa sampeyan. punika tergantung keputusanmu amargi sampeyan ingkang kersa emah-emah.” 

“Inggih, Bapak. mangke badhe Nawang pertimbangkan malih.” 

saksampune menimang-nimang cekap matang, Nawangsih pun nampi jamben punika. Walau pun lebet manahipun mboten enten sekedhika raos tresna konjuk Joko Wahyu. nanging, piyambakipun nginggihi amargi mekaten ageng bektos uga tresnanipun dhateng bapakipun. ing dinten ingkang sampun ditentukan, proses nglamar pun dipuntumindakake kaliyan berabagai macam aneka tedhan tradisional uga kewan dados mas kawinipun. 

Selang beberapa dinten saksampune proses lamaran rampung, kegesangan Nawangsih uga Kyai Pawenang mlampah kados dinten-dinten biyasanipun. mukawis nalika dathenga satiyang prajurit enem tampan nduwe nami Damar jatos (Raden Syahid nanging sanes Sunan Kali). piyambakipun datheng kaliyan kawontenan ingkang tatu parah, ingkang diduga saking “Mbah Selo” utawi saking arah kidul. miturut dugaan masyarakat sapanggen, piyambakipun minggat saking mukawis peperangan ingkang saweg nglajeng ing kidul. lebet kawontenan tatu parah piyambakipun ngresikaken badan ing lepen. kala piyambakipun ngresikaken lepen kesebat, tatu-tatu ing badanipun medhalake rah ingkang sanget kathah, dadosipun kebekta arus uga mengalir datheng lepen. Hal punika murugaken kedadosanipun ewah-ewahan toya lepen dados kabrit-abritan. 

ket kala punika dipunpundi panggen kedadosanipun percampuran rah uga toya, masyarakat mastaninipun kaliyan nami lepen “Sogo” ingkang nduwe artos abrit. miturut kepajaran saking Mbah Seno, beberapa masyarakat sekitar kadang taksih manggihi werni kabritan ing lepen kesebat. 

saksampune ngresikaken tatu-tatunipun, Damar jatos kaliyan tertatih-tatih nyobi madosi panggen persembunyian ingkang aman saking bujengan mengsah. piyambakipun mlampah saking siyang ngantos dalu, kaliyan tatu ingkang taksih sakit uga badan ingkang sampun lemas. ngantosa piyambakipun ing setunggal griya sederhana saking deling. piyambakipun nduwe pangangkah konjuk nedha tulung, nanging piyambakipun semaput riyen sadereng sempat mbengkok. 

Keesokan dintenipun, Kyai Tunggul Pawenang ningali satiyang pemuda tergeletak ing ngajeng griyanipun. badanipun kebak kaliyan goresan uga lebam-lebam ingkang mbiru. piyambakipun memeriksa denyut nadi ing ugel-ugel pemuda wau. jebulna taksih gesang. 

“Nawang...Nawang...” piyambakipun nimbali-nimbali putrinya. “gelis mriki nduk, bantu bapak.” 

Nawang enggal medal saking griya uga mlajeng menghampiri bapakipun. “enten menapa, pak?” 

“Tulung bantu bapak ngalenggahanipun mlebet mlebet. kadosipun piyambakipun betah sanget tulungan.” 

kekalihipun lajeng ngalenggahan pemuda wau ingkang mboten benten yaiku Damar jatos. piyambakipun pun dibaringkan ing setunggal dipan kaliyan anyaman pandan dados alasnya. 

“tulung sampeyan bektakaken toya hangat kalih bebed konjuk ngresikaken tatunipun. Raciklah jampi kala bapak ngresikaken tatunipun. saksampune punika sampeyan oleskan ing tatu-tatunipun niki,” kengken bapakipun. 

“Sae, pak.” 

“Smpun kesupen, jampinipun bapak taruh ing inggil rak deling ing dapur.” 

“Inggih, pak. Nawang amit.” 

kaliyan cekatan Nawang nglampahi menapa ingkang sampun dikengkenaken bapakipun. saksampune nyukakaken toya hangat, piyambakipun enggal meracik jampi-jampen konjuk njampeni tatu pun pemuda wau. 

“Duh, Gusti. punapa manah kula niki, punapa raosipun maketen. ningali pemuda wau raosipun sedaya badan kula bergetar uga jantung niki punapa maketen.” Nawangsih bergumam alon kala meracik jampi. piyambakipun enggal ngelingi menawi piyambakipun saweg meracik jampi, tumunten piyambakipun tepiskan bayang-bayang pemuda ingkang salajeng njoget-nari ing pelupuk mripatipun. 

Salebetipun beberapa dinten, Nawanglah ingkang merawat pemuda wau. kesarasan pun pemuda tambah dinten tambah mantun. ngantos dinten datheng sadasa, pemuda wau sampun leres-leres saras walau badanipun taksih kebak kaliyan tatu-tatu ingkang sampun ngaking. 

Damar jatos sedaang lenggah ing dipan kala Nawangsih mlebet ngiringaken sarapan. 

“Sarapannya, ki sanak. mangga dipuntedha. mangke menawi betah bantuan, kula enten ing wingking.” 

“Tampi asih.” 

Saksampune sarapan, Damar jatos medal kamar konjuk menghirup udara segar. ing samping griya, piyambakipun ningali Kyai Tunggul Pawenang saweg beolah raos uga raga. Damar jatos mirengaken kaliyan seksama uga kebak takjub. piyambakipun dereng nate sinau elmi ingkang dipunpek Kyai Tunggul Pawenang. lebet manah piyambakipun nduwe pangangkah konjuk ngguru uga ngenger dhateng Kyai Tunggul Pawenang. 

“Oh, Damar. ing mriku sampeyan rupinipun,” sapa Kyai Pawenang nalika piyambakipun rampung berolah raos uga raga. 

“Kados pundi kawontenan sampeyan? sampun saras?” 

“Alhamdulillah, Kyai. sedaya niki berkat tulungan Kyai uga putri Kyai.” 

“Kyai, kula kersa ngleraken samukawis,” lajengipun malih. 

“sampeyan tembungaken. mangga-mangga... lenggah mriki. kajengipun eca ngomongnya.” Kyai ngajak Damar konjuk lenggah ing setunggal dipan ing ngajeng griya. 

“Begini, saderengipun kula mengucapkan matur nuwun amargi sampun nulung kula. kaping kalih, kula kersa membalas kesaen Kyai kaliyan ngenger sisan sinau elmi saking Kyai. konjuk ingkang kaping kalih niki, keputusan kula serahkan ing Kyai napa kula dipunangsalakenaken utawi mboten.” 

“Oh, sae punika. malih ugi menawi sampeyan aman ing mriki, sampeyan angsal tilar ing mriki uga ngenger. kula nglintu senag sanguh mucalaken menapa ingkang kula sanguh kaliyan elmi ingkang mboten sepinten.” 

“tampi asih kathah, Kyai.” Damar lajeng ngambung tangan Kyai Paenang dados wujud matur nuwun mawi kesopanan ingkang enem majeng ingkang sepuh. dinten punika ugi, Damar jatos ngenger dhateng Kyai Tunggul Pawenang. 

Sang wancia mlampah sami irama takdir. tresna pun bersemi dipunantawis putrinya uga Damar jatos. kekalihipun pun menjalin asmara merajut tresna uga cita. ningali panrimah saking Damar jatos majeng Nawangsih uga amargi raos tresnanipun ingkang inggil terhaadap putrinya, Kyai Tunggul Pawenagn merestui hubungan piyambake sedaya. jamben saking Dusun Rujak Beling pun dipunsandekaken sacara sepihak dening Kyai Tunggul Pawenang. 

“Bapak, kados pundi menawi mangke panguwasa Rujak Beling duka uga kersa ndamel petang?” taken Nawangsih cemas. 

“Tenang kamawon putriku, bapak badhe madosi bantuan dhateng kanca-kanca bapak. Bapak pitados, piyambake sedaya mesti kersa mbiantu,” hibur Kyai Pawenang. 

mireng prungon ditolaknya jamben sacara sepihak, ndamel panguwasa Rujak Beling duka uga sakit manah majeng sikap saking Kyai Tunggul Pawenang. 

“kirang wucal! niki mboten sanguh dipunkajengipunaken. Kyai Tunggul Pawenag sampun berkianat!” criyosipun kaliyan kebak nepsu ingkang berkobar ing dhadha. 

“sampeyan,” timbalinipun ing pun mripat-mripat kengkenanipun, “ginemaken ing Kyai Tunggul Pawenang menawi kula mboten tampi uga kersa numindakake petang.” 

“sae, kengken badhe enggal dipunwontenaken.” pun mripat-mripat pun kesah nglampahi kengken. 

“Patih, tulung kentunaken serat panedha bantuan dhateng pangageng Dhalingan, panguwasa Sinom, uga pangageng Katan konjuk mbiantu peperangan kita sedaya.” 

“sae, Tuan.” 

Kyai Tunggul Pawenang ingkang nyumerepi siasat panguwasa Rujak Beling mboten tilar mendel. piyambakipun enggal nedha bantuan dhateng penakanipun piyambak, Jogo Boyo. Jogo Boyo sareng tiyang-tiyang sakti dipunantawisipun Mbah Dalim uga Mbah Gonggomino, datheng mbiantu Kyai Tunggul Pawenang. Mbah Siwatu –satiyang pandatheng– ugi dhateng uga mbiantu Kyai Tunggul Pawenang. kedadosana perang dahsyat antawis kekalihipun, sami sakti sami kiyat ngantos rekaos dipunpanggihaken sinten pangrenanipun. 

“niki mboten sanguh dipunkajengipunaken terus-nmenerus. niki namung badhe ngresahaken warga. kita sedaya sampuni kamawon peperangan niki,” urun rembug Kyai Pawenang ing untawis perang. 

“mboten sanguh! Perang niki kedah dipunrampungaken! kajawi menawi sampeyan kersa ngawon uga ngabritaken putrimu.” 

“mboten badhe kula kajengipunaken punika kedadosan!” geram Damar jatos. 

Pecahlah peperangan konjuk ingkang kekaping kaling. kaping kalih sigar pihak mboten enten ingkang rumaos lelah apalagi sukarela ngawon. Kyai Tinggul Pawenang prihatos pisan ngantos piyambakipun akhiripun ngengkenaken konjuk ndamel mukawis sayembta. 

Sayembara punika ngginakaken kalih buah sela ingkang mangkenipun badhe dilempar mlebet kedung/ lepen ingkang lebet sanget. miturut kepajaran Mbah Seno, panggen ingkang riyen dipunginakaken konjuk sayembara punika sakmenika nduwe nami dusun Paras –asalipun saking nami sapasang sela paras-parasi. tatanan dolanipun, kaping kalih sela punika dilempar datheng lepen. menawi sela saking sang pelempar terapung, mila piyambakipun mimpang uga sawalikipun. 

nalika Kyai Tunggul Pawenang badhe melemparkan sela kesebat, para pendukung Kyai Tunggul Pawenang bersorak ngginemaken timbul-timbulngampul-ngampul sacara terus nerus. Berkat kesaktian, izin Tuhan, uga doa saking para pendukung Kyai Tunggul Pawenang, sela ingkang dilemparnya pun mengapung. Alhasil, Kyai Tunggul Pawenanglah ingkang dados pangrenanipun. 

panguwasa Rujak Beling duka, nanging namung sanguh pasrah. piyambakipun kersa mboten kersa kedah ngakeni kekawonanipun uga mantuk kaliyan tangan hampa. 

Kyai Tunggul Pawenang pun nglajengaken raben Damar jatos kaliyan putrinya, Nawangsih ingkang asih. Upacara ingkang sederhana punika nggadhahi sejarah ingkang linangkung, tirah-tirah kunjuk kaping kalih mempelai ingkang berbahagia. rampung

Ujian Praktik 2016 (9F-25)
Nama : Resa Amara Tiana
No      : 25
Kelas  : IX-F

Comments

Subscribe Us